Verbindende seksualiteit

Tekst: Jan den Boer en Caroline van Wijngaarden

Veel mensen worstelen met hun seksualiteit. Maar ze stellen zich te weinig de vraag wat seks eigenlijk is. Je kunt dan ontdekken dat er veel meer mogelijk is. Maar seksuele hulpverleners bieden lang niet altijd alle mogelijkheden, zowel vanuit de seksuologie als vanuit de tantra.

Jan en Caroline nodigen uit om de verschillende seksuele verhalen nieuwsgierig te onderzoeken en je daarin te oefenen. Zo leer je nieuwsgierig bewegen en ontmoeten in lust, meditatie én zelfkennis. Het is elke keer weer fascinerend en ontroerend om van deelnemers van onze workshops en relatiesessies te horen hoe ze zichzelf en elkaar zo weer kunnen vinden in hun seksualiteit.

Verbinding of blinde roes?
Enige tijd geleden zaten wij op een heerlijk zonnig strand op Ibiza in gesprek met vier vrouwen over seksualiteit en tantra. Bij alle verschillen die er ook waren, was voor deze vier vrouwen één ervaring heel opvallend. Er kwam vrijwel altijd een moment dat ze het gevoel hadden dat ze het contact met hun mannelijke partner in het vrijen verloren en dat hij steeds meer zijn eigen ding ging doen tot hij klaar kwam.

Deze ervaring is niet uniek. In literatuur en films lezen en zien we regelmatig hoe een blinde roes je bij het vrijen kan overnemen en dat dat lang niet altijd liefdevolle verbinding geeft.

We hebben in tantra ontdekt dat er ook een manier van vrijen is die veel meer gericht is op liefdevolle verbinding. Dit is echter veel minder bekend en mensen die bij ons relatiesessies of workshops doen stellen regelmatig de vraag: ‘Waarom heeft niemand dit ons verteld?’

Die vraag hebben wij ons gesteld in een onderzoek naar het seksuele verhaal dat verteld wordt door seksuologen, voorlichters, tantratrainers en andere deskundigen. En wat de relatie is tussen hun verhaal en de manier waarop ze seksualiteit zelf beleven.

We hebben interessante en open antwoorden gekregen op deze heel kwetsbare vraag, en dat gepubliceerd in het wetenschappelijk Tijdschrift voor Seksuologie. We geven hier eerst een samenvatting van dit onderzoek en nemen je vervolgens mee in de mogelijkheden van verbindende seksualiteit.

Solo of samen?
Wat is die ‘blinde roes’ in seksualiteit? De seksuologen Ellen Laan en Rik van Lunsen beschrijven dit in hun boek De waarheid over seks als de ‘solofase’: ‘In de plateaufase moet je dus kunnen focussen op je eigen opwindende gedachten, gevoelens en fantasieën. Hoe leuk en opwindend het vrijen met je partner ook is, in die solofase wordt je vooral teruggeworpen op je eigen gevoel en moet je de ander als het ware even kunnen loslaten. Als je de controle en de ander niet kunt loslaten, als je niet voldoende kunt concentreren op je eigen opwinding, dan zet de seksuele respons niet door en kom je niet klaar.’

Om op een ‘gebruikelijke manier’ klaar te komen moet je je dus op jezelf richten, en is er niet die verbinding waar veel geliefden ook naar verlangen. Dat geldt overigens zowel voor mannen als voor vrouwen.

Dit hoeft niet altijd een probleem te zijn. Het kan heerlijk zijn om jezelf allebei even helemaal te verliezen, zeker als je dat allebei tegelijk beleefd. Maar is dit alles, is verbinding dan niet mogelijk? Hierover is heel veel gebrek aan kennis, waardoor geliefden veel minder plezier aan seks beleven dan mogelijk is.

Er is ook de mogelijkheid van mindful seks, slow seks of tantra: een dalorgasme, valleiorgasme of hartorgasme, waarin je, ook langere tijd, het orgasme juist samen en in verbinding kunt beleven. Dat is wat wij zelf ook kennen en ervaren. Waarom is dit bij veel mensen niet bekend?

In ons onderzoek hebben we een kleine groep hulpverleners uit het hele spectrum, zowel seksuologie als mindful seks, gevraagd naar de relatie tussen het seksuele verhaal dat ze in hun praktijk vertellen en hun eigen ervaring. Sommige ondervraagde seksuologen geven aan dat het verhaal van het verbindende dalorgasme in de seksuologische praktijk niet verteld wordt, omdat het niet wetenschappelijk onderbouwd is. Maar ze kennen het ook niet uit eigen ervaring. Sommigen geven aan dat ze wel nieuwsgierig zijn en dat meer onderzoek gewenst is.

Sommige hulpverleners uit de wereld van mindful seks en tantra geven aan dat ze hun cliënten meenemen in het hele verhaal, zowel de kwaliteiten van de solofase als van de verbindende vorm van orgasme.

Seks is natuurlijk veel meer dan een orgasme. Maar het belang van ons onderzoek is dat er dus meerdere verhalen over seksualiteit zijn, dan wat de reguliere seksuologie nu kan bieden vanuit wat wetenschappelijk onderbouwd is. Maar wat is die wetenschappelijke onderbouwing? Het wetenschappelijk onderzoek dat Laan en Van Lunsen beschrijven is vooral gericht op de solo genitale ervaring, wat natuurlijk die solofase bevestigt. Maar er zijn nu ook onderzoekers die onderzoeken wat vrijende stellen op een veel completere manier ervaren. Zo is er heel ander wetenschappelijk onderzoek nodig dan wat tot nu toe gebeurd is, om de mogelijkheden van het verbindende dalorgasme zodanig te kunnen onderbouwen, dat het ook onderdeel van de seksuologische praktijk kan worden.

Vaststaan in je eigen waarheid
Er is dus veel verwarring rond het thema seksualiteit, zowel in relaties als in de hulpverlening. Terwijl we allemaal het woord seks gebruiken hebben we daarbij een verschillend beeld, een verschillende betekenis en verschillende ervaring. Daardoor sluit hulpverlening regelmatig niet goed aan bij de hulpvraag. Cliënten moeten teveel shoppen bij verschillende hulpverleners, die soms maar een beperkt deel van het seksuele spectrum aanbieden. Soms vanuit het argument dat het wetenschappelijk bewezen moet zijn, of juist meer vanuit meer spirituele of holistische argumenten.

Mensen hebben daarbij snel de neiging om te geloven in hun eigen waarheid, terwijl die meestal maar een deel van de werkelijkheid beschrijft. We hebben een model voor ons bewustzijn ontwikkeld, waarin we laten zien dat we verschillende manieren hebben om naar de werkelijkheid te kijken, en we ons daar meestal niet voldoende van bewust zijn. Daardoor gaan we vaststaan in onze eigen waarheid in plaats van te bewegen door verschillende interessante visies.

Op basis van uitgebreid onderzoek van recente neurowetenschappen en het boeddhisme, gecombineerd met onze dagelijkse spreektaal, maken we een onderscheid in denken vanuit het hoofd, voelen vanuit het hart en emoties vanuit de onderbuik. Bij het denken spelen de vele min of meer onbewuste overtuigingen die jouw leven bepalen een belangrijke rol. Emoties zoals haat, jaloezie en angst zijn meestal gekleurd door oude pijn en overtuigingen en kunnen meer afstand scheppen. Dat wordt ook wel het korte lontje genoemd. Gevoelens zoals liefde en empathie zijn meer open en in verbinding.

Veel van ons leven en gedrag wordt bepaald door min of meer onbewuste emoties en overtuigingen die we in de loop van ons leven toevallig tegengekomen zijn en geïnternaliseerd hebben. Dat geldt ook voor seksuologen, tantratrainers, voorlichters en andere deskundigen op het gebied van seksualiteit.

Als je vanuit dit onderzoek naar de waarheid kijkt kun je het volgende onderscheid maken:

De neiging van veel mensen is om vast te staan in een eigen standpunt, dit als waarheid te zien en verbinding te zoeken met gelijkgestemden en vervolgens de strijd aan te gaan met tegenstanders.

Fundamentalisten hebben de neiging om meer vanuit de primaire emotie te reageren, wat regelmatig leidt tot geweld. De dogmatici zijn juist meer gericht op de waarheid van hun eigen argumenten, en sluiten zo anderen uit. De mystici leven meer vanuit het gevoel. Dat lijkt vanuit spiritualiteit een betere positie, maar ook dat kan heel eenzijdig zijn als het niet verbonden is met andere delen van het bewustzijn.

Bevrijd bewustzijn
De baanbrekende psycholoog Lisa Feldman Barrett laat in haar onderzoek zien dat de manier waarop we emoties, gevoelens en denken ervaren niet zozeer biologisch vastligt, als wel cultureel bepaald is. Waar we volgens ons model in onze cultuur dus dit verschil tussen emotie, gevoelens en denken ervaren, kan dat in andere culturen anders zijn. Vervolgens stelt ze dat het mogelijk is om de bedrading van je hersenen te wijzigen, waardoor je dus ook van standpunt kunnen veranderen. Haar uitnodiging is om je allereerst in het standpunt van een ander te verplaatsen, zo mogelijk elke dag 5 minuten, en vervolgens letterlijk in beweging te komen en zo niet alleen in je gedachten maar ook in je fysieke ervaring je in te leven in andere standpunten en die vervolgens zelf ook in je leven te kunnen integreren.

De uitnodiging is dan ook nu om zelf op te staan en in beweging te komen langs onderstaande lijn.

Een vaststaande emotie zoals woede en haat kan leiden tot schadelijke fundamentalistische reacties. Maar als je een emotie kunt verbinden met de wijsheid van het hart en de helderheid van het hoofd, dan is het een pure en heel waardevolle passie.

Vaststaande gevoelens kunnen wel over liefde gaan, maar blijven leeg als ze niet verbonden zijn met passie en helderheid. Kom in beweging en ontdek de stroom van wijsheid in verbinding.

En vaststaande gedachten leiden tot een dogmatisch gelijk hebben als ze niet verbonden zijn met de wijsheid van het hart en de passie van de buik. Kom in beweging en ontdek de kwaliteit van helderheid in verbinding.

Zo kun je al bewegend, oefenend en reflecterend je bewustzijn bevrijden.

Verbindende seksualiteit
Als we dit gaan toepassen op seksualiteit is hier nu dezelfde uitnodiging om eerst te onderzoeken waar je meestal staat, en vervolgens letterlijk te gaan bewegen, verschillende standpunten in te nemen en je daarin te oefenen en daarop te reflecteren.

We doen deze oefening regelmatig in relatie sessies en tantra workshops. Het is elke keer weer ontroerend om te zien wat er gebeurt als iemand in de beweging de kwaliteit van een ander standpunt ontdekt, en dat vervolgens hardop uitspreekt. Een partner heeft dat soms al jaren willen horen en krijgt nu eindelijk erkenning van zijn of haar eigen kwaliteit in seksualiteit. Ook het uitspreken hiervan is heel bevrijdend. Vervolgens vraagt het veel oefening om al die aspecten van seksualiteit ook echt in je leven te gaan integreren.

Het kan heerlijk zijn om je helemaal te verliezen in het vrijen met jezelf of een partner, als dat onderdeel is van een beweging en je daarna weer in verbinding kunt zijn. Dan kan het ook heel boeiend zijn om niet in dezelfde opwinding te zijn, maar juist nieuwsgierig te zijn naar de verschillen die er elk moment mogen en kunnen zijn. Dan komt er veel meer ruimte om vanuit verschillende verlangens en ervaringen te gaan vrijen.

De uitnodiging van tantra is vervolgens om seksualiteit met meditatie te verbinden. Als je daarin heel ervaren en geoefend bent, gaat het niet meer over zin of geen zin, maar over nieuwsgierig met elkaar contact maken, waarin alles welkom is, zowel de opwinding, geraakt zijn in bijvoorbeeld verdriet of in gedachten nog bezig zijn met een mooi project op je werk.                                                                

Daarbij is je hoofd dus ook welkom, als je denken verbonden is met het gevoel en de emotie, dan kan een helderheid ontstaan waarin soms een paar woorden genoeg zijn om in verbinding met jezelf en de ander te zijn. Een diepgaande zelfkennis die je in verbinding brengt.

Onze ontdekking is dat in deze tantrische seksualiteit de traditionele verschillen tussen man en vrouw weg kunnen vallen. Zowel man als vrouw kan zich verliezen in de lust en vinden in de meditatieve seksualiteit. Het is misschien meer cultuurgebonden dan biologisch bepaald dat mannen wat meer voor de lust gaan en vrouwen wat meer voor de verbinding.

De uitnodiging van tantrische seksualiteit is om alle aspecten van seksualiteit in jezelf te oefenen zodat je compleet bent in je eigen seksualiteit, zowel wat traditioneel misschien de meer mannelijke als meer de vrouwelijke aspecten daarvan zijn. Dan kan een verbinding van mens tot mens ontstaan, waarin allerlei concepten: man of vrouw, lust of meditatie, jezelf verliezen, jezelf vinden of jezelf kennen, etc., minder belangrijk worden en je voorbij de concepten elkaar nieuwsgierig kunt ontmoeten in verbindende seksualiteit.

Samenwerken
In onze praktijk krijgen we veel stellen die soms al jarenlang op zoek zijn naar verbindende seks. Als wij ze de mogelijkheden vertellen en de bijpassende oefeningen geven, zien we dat soms al binnen korte tijd de seksuele relatie weer opbloeit. Het is tijd dat seksuologen en hulpverleners uit de wereld van mindful seks en tantra met elkaar gaan samenwerken. Seks is te belangrijk om in verschillende hokjes onder te verdelen. De mogelijkheden van mindful seks en tantra zijn te belangrijk om te wachten tot er misschien een keer een wetenschappelijk bewijs gevonden wordt voor iets wat zo individueel en persoonlijk is dat het bijna niet te meten is. Onze uitnodiging is dat hulpverleners het complete verhaal van seksualiteit gaan vertellen, en er tegelijkertijd zorgvuldig onderling gesprek en onderzoek plaatsvindt, omdat seksualiteit een heel kwetsbaar onderwerp is.

Ibiza
Het gesprek op het zonnige strand op Ibiza met die vier vrouwen ging ook verder over de mogelijkheden van het tantrische dalorgasme en vrijen in verbinding. Deze vrouwen kenden het wel, maar verwachten van de man dat hij dat zelf in zou brengen. Wij noemen dat de romantische illusie, dat je hoopt dat je partner je precies gaat geven wat jij verlangt zonder dat je daar zelf iets voor hoeft te doen. Soms gebeurt dat nog ook, en dat is natuurlijk fantastisch. Maar ook hier is een groot gebrek aan kennis van wat je zelf kunt doen en hoe je je daarin kunt oefenen.

In het gesprek nodigden we de vrouwen uit om zichzelf te oefenen in het compleet zijn in hun seksualiteit, zowel het mannelijke als het vrouwelijke deel, en van daaruit niet zozeer verwijtend maar uitnodigend te zijn naar hun mannelijke partner. Zo ontstond er rust en openheid in het gesprek, de intentie om hier zelf meer verantwoordelijkheid voor te gaan nemen en het vertrouwen dat een veel rijkere, extatische én meer verbonden seksualiteit mogelijk is.

Oefenen
Op de homepagina van onze website staan twee geleide meditaties om te leren bewegen in de verschillende vormen van seksualiteit vanuit hoofd, hart en buik. www.tantratraining.nl

Seksuele oriëntaties
In dit artikel wordt seksualiteit beschreven vanuit de heteroseksuele verbinding tussen man en vrouw. Maar het artikel is natuurlijk ook voor alle andere seksuele oriëntaties. En juist ons voorstel om meer vanuit mens-mens in plaats van uit man-vrouw te denken en handelen kan daar veel ruimte voor geven.

Jan den Boer en Caroline van Wijngaarden zijn trainers in mindful seksualiteit en tantra en publiceerden in het Tijdschrift voor Seksuologie in juni 2024 het essay Wat is jouw seksuele verhaal? Vrij en verbonden bewegen in de betekenis van seks. Jan gaf een lezing over dit onderzoek op het congres van de NVVS op 13 december 2024.

Jan en Caroline organiseren een nieuwe bijscholing Verbindende seksualiteit, twee weekenden 9-11 en 6-8 maart 2026. Deze bijscholing is zowel voor professionals uit de wereld van tantra als uit de wereld van seksuologie en voorlichting. Je bent ook welkom als je deze training wilt doen voor je persoonlijke ontwikkeling.

Meer informatie: tantratraining.nl